ترانزيستور : ساعت توانايي

يازدهم فصل PUT ترانزيستور : كلي هدف صنعتي الكترونيك قطعات از ديگري تعداد عملي و نظري آموزش : که میرود انتظار فراگیرنده از فصل این پایان :در رفتاري هاي هدف دهد. شرح را تريستورPUT ساختمان 1- شكل رسم با را تريستور كار به شروع شرايط 2- دهد. توضيح كند. رسم را PUT ولت-آمپر مشخصه 3 -منحني كند. بيان را UJT به نسبت PUT مزاياي 4- ايجاد براي را PUT عمومي مدار كار طرز 5-. دهد شرح ارهاي دندانه موج و باريك پالسهاي دهد. شرح را وGTO SCR عملكرد تفاوت 6- دهد. توضيح را GTO كاربرد موارد 7- بنويسد. را GTO قطعه ي از نمونه يك مجاز مقدار 8- دهد. شرح را اليه سه داياك ساختمان 9- دهد. شرح شكل رسم با را داياك عملكرد - 10 دهد. شرح را اليه 5 داياك ساختمان 11- ترسيم داياك با را اسيالتور يك عمومي مدار 12- كند.. دهد شرح را تراياك عملكرد 12 -نحوه كند. رسم را تراياك تريستوري معادل 14 -مدار. كند رسم را تراياك كردن روشن 15 -شرايط و وGTO PUT هاي پايه تشخيص و تست 16 -اصول. كند اجرا عمال را تراياك كه را عاطفي حيطه در رفتاري هاي هدف 17 -كليهي فصل اين در را است شده اشاره آنها به اول فصل در. كند اجرا نيز آموزش ساعت توانايي جمع عملي نظري 24 شماره 9 4 5 يازدهم فصل ششم بخش 309

7- از... در مبدل ها یا هر موردي که به جریان لحظه اي زیاد و سرعت سوئیچینگ سریع نیاز است استفادهميکنند. 8- شكل موج دو سر المپ مدار زیر را رسم کنید. 9- ترایاك عنصري است مانند SCR که ميتواند هم درنیم سیكل مثبت و هم درنیم سیكل منفي ولتاژ را برشدهد. صحیح غلط 10- در هر شرایطي مي توان ترایاك را روشن کرد. صحیح غلط 11- نحوه عملكرد دایاك سه الیه را شرح دهید. پيشآزمونفصل) 11 ( 1- PUT یا UJT یك ترانزیستورقابلبرنامهریزي است. صحیح غلط 2- کدامیك از جمالت زیر صحیح نیست الف ) PUT داراي ناحیه مقاومت منفي است. ب ) PUT زماني روشن مي شود که ولتاژ آند نسبت به کاتد به اندازه 0/7 ولت مثبت تر باشد. Vقابل G تنظیم است. ج ) در PUT د ) PUT در حالت روشن زماني هادي باقي ميماندکه جریان آند آن نسبت به کاتد صفر نباشد. 3- منحني مشخصهي ولت- آمپر PUT را رسم کنید. 4- مزایاي PUT را نسبت به UJT نام ببرید. 5- شكل زیر نماد کدام نوع تریستور است الف( PUT ب ) GTO ج (دایاك د ) ترایاك V 2 V 1 و 12- در مدار شكل زیر شكل موج خروجي را رسم کنید. 6 -تفاوت هاي SCR وGTO را شرح دهید. 13-... یك قطعه الكترونیكي نیمه هادي دو الكترودي یعني دو پایه است. بخش ششم 310

نكات ايمني فصل) 11 ( 1- هنگام اندازه گیري ولتاژ ولت متر را به دو نقطه مورد نظر به صورت موازي ببندید. 2- هیچ وقت یك قطعه نیمه هادي مانند دیود را با منبع تغذیه به صورت موازي نبندید. 5- اگر منبع تغذیه که با آن کار مي کنید داراي ولوم محدود کننده جریان است در آزمایش هاي این فصل جریان خروجي را روي 100 ma تنظیم کنید. براي این کار ابتدا ولتاژ خروجي را روي صفر بگذارید. سپس دو سر خروجي را اتصال کوتاه کنید. ولتاژ خروجي را کمي زیاد کنید تا جریان از 100 ma تجاوز کند. با استفاده از ولوم Current limit جریان خروجي را روي 100 ma تنظیم کنید. 3- قبل از اتصال مدار به منبع تغذیه ابتدا ولتاژ خروجي را صفر کنید. 4- هنگام اندازه گیري جریان در مدار آمپرمتر را با مدار به صورت سري ببندید. 311 بخش ششم

6- اسیلوسكوپ یا منبع تغذیه را در مجاورت وسایل گرمازا یا زیرنورآفتاب قرار ندهید. 8- در اسیلوسكوپ کلید y-x را براي کارهاي معمولي هرگز فعال نكنید. زیرا در این حالت اشعه به صورت یك نقطه نوراني روي صفحه حساس ظاهر مي شود و پوشش ماده فسفرسانس داخلي را در نقطه اي که تابیده شده است مي سوزاند. در این حالت آن نقطه براي همیشه روي صفحه حساس به صورت یك لكه سیاه دیده مي شود. 7- قبل از وصل منبع تغذیه به مدارهاي الكترونیكي ابتدا منبع تغذیه را روشن کنید و ولتاژ خروجي آن را تنظیم کنید و سپس مدار را به منبع تغذیه وصل کنید. 9- هنگام تعویض حوزه کار کلیدها و ولوم هاي موجود در اسیلوسكوپ خیلي با احتیاط عمل کنید زیرا این کلیدها خیلي حساس هستند و زود خراب ميشوند. 10- هنگام حمل و نقل دستگاه هاي اندازه گیري مراقب باشید که به دستگاه ضربه وارد نشود. بخش ششم 312

11-1 ساختمان طرزكار منحني و كاربرد PUT )Programmable Unijunction Transistor) PUT یا UJT قابل برنامهریزي از چهار قطعه نیمههادي نوع P وN تشكیل شده است شكل 11-1 - الف. پایههاي یك PUT را آند گیت و کاتد مي نامند و با حروف A و G وK نمایش ميدهند. اگر كليد K بسته شود PUT روشن نمي شود اگر كليد K بسته شود PUT روشن مي شود شكل 11-2 نحوه روشن شدن PUT الف- ساختمان داخلي PUT ب- عالمت قراردادي PUT شكل 1-11 ساختمان داخلي وعالمت قرارداديPUT منحني مشخصه یك PUT شبیه منحني مشخصهي UJT است مطابق شكل 11-3. عالمت قراردادي یا نماد این عنصر را درشكل 11-1 -ب مشاهده ميکنید. این عنصر نیز مانند UJT داراي ناحیه مقاومت منفي است. از این رو مي توانیم آن را در اسیالتورها یا مدارهاي فرمان تریستور به کار ببریم. در PUT هرگاه ولتاژ آند نسبت به کاتد مثبتتر شود و ولتاژ آند نسبت به گیت حدود 0/7 ولت مثبتتر باشد PUT روشن مي شود.در این شرایط ولتاژ آند سریعا نسبت به کاتد کاهش ميیابد وبه حدود 1/5 ولت ميرسد. مادامي PUT تقریبا صفر نشود I( AK که جریان آند نسبت به کاتد( هم چنان روشن باقي مي ماند شكل 11-2. شكل 11-3 منحني مشخصهي ولت آمپر PUT منحني مشخصهي PUT را هنگامي که مدار الكتریكي آن طبق شكل 11-4 بسته شده باشد ميتوان به دست آورد. V G قابل روابط PUT مشابه UJT است با این تفاوت که تنظیم است. V R = = =η O 1 V G.R1 Vo Vo R1+ R2 R1+ R2 313 بخش ششم

G G شكل 11-4 مدار آزمايش براي به دست آوردن منحني مشخصه ولت آمپر PUT Vقابل G تنظیم است لذا برخالف در PUT UJT که η آن قابل کنترل نیست در PUT مقدار η را Rو 1 مي توانیم کنترل کنیم. توجه داشته باشید مقاومت هاي Rمقاومت 2 هایي هستند که از بیرون به PUT متصل مي شوند. انتخاب نام PUT که به معني UJT قابل برنامه ریزي است به دلیل قابل کنترل بودن مقدار η انتخاب شده است زیرا در PUT مقدار η را مي توان به مقدار دلخواه برنامه ریزي یا تنظیم کرد. به طور کلي PUT نسبت به UJT داراي مزایایي به شرح زیر است : η: براي کنترل مقدار R BB الف- قابلیت برنامه ریزي R 2 بستگي دارد. چون دو Rو 1 R BB و η به مقاومت هاي R 2 از بیرون به PUT وصل مي شوند و مقدار Rو 1 مقاومت آن ها قابل کنترل است لذا مي توانیم η را به مقدار دلخواه تنظیم کنیم. ب- افت ولتاژ کم دو سر PUT در حالتي که PUT هدایت مي کند. ج- جریان نشتي گیت آند بسیار کم د- دامنه ي پالس خروجي بزرگ. ه - پالس جريان حدود 2A. از عنصر PUT در مدارهایي مانند اسیالتور تایمر به فراواني استفاده مي شود. در شكل 11-5 یك نمونه مدار کاربردي PUT را مشاهده مي کنید. در این مدار براي تولید نوسان از مقاومت منفي PUT استفاده شده است. شكل 11-5 مدار عمومي PUT براي ايجاد پالس هاي باريك و موج دندانه اره اي طرز کار مدار به این صورت است که ابتدا خازن شارژ Vرسید Y + V G ميشود و وقتي ولتاژ دو سر آن به اندازه )ON) در حال وصل PUT را روشن مي کند. چون PUT مقاومت نسبتا کوچكي از خود نشان ميدهد و افت ولتاژ دو سر آن به حدود 1/5 ولت مي رسد لذا خازن را به سرعت Vکمتر v شد دشارژ ميکند. هنگامي که ولتاژ دو سر خازن از PUT به حالت قطع مي رود. پس از این مرحله شارژ خازن دوباره شروع و مراحل تكرار مي شود. شكل موج ولتاژ نقاط مختلف نوسان ساز را در شكل 11-6 مشاهده ميکنید. G شكل 11-6 شكل ولتاژ نقاط مختلف نوسان ساز PUT بخش ششم 314

هنگام بررسي شكل موج ها به رابطه زماني هريك از شكل موج ها توجه كنيد.زيرااين رابطه ی زماني است كه وضعيت برقراري جريان در PUT را مشخص مي كند. در شكل 11-7 شكل ظاهري PUT نشان داده شده است. شكل 11-7 شكل ظاهري PUT به شماره 2N6027 11-2 ترانزيستور GTO )Gate turn off thyristors( درSCR گیت کاتدي هنگامي که آند نسبت به کاتد آن مثبت مي شود با تحریك گیت نسبت به کاتد مي توانیم SCR را روشن کنیم وپس از روشن شدن SCR و برداشتن ولتاژ گیت SCR در حالت روشن باقي مي ماند و خاموش نمي شود. برخالف عملكرد GTO SCR تریستوري است که بادادن پالس به گیت آن تحریك ميشود و با معكوس شدن پالریتهي پالس داده شده به گیت تریستور از حالت هدایت خارج مي شود و در شرایط خاموش قرار ميگیرد. در شكل 11-8 نماد و شكل ظاهري نمونه اي از GTO نشان داده شده است. شكل 11-8 شكل ظاهري و نماد GTO از GTO در مدارهایي مانند مدار راه اندازي موتور منابع تغذیهي سوئیچینگ ) کلید زني ) انواع مبدل ها و مدارهایي که به جریان لحظه اي زیاد وسرعت سوئیچینگ سریع نیاز دارند استفاده ميکنند. برخي مقادیر ماکزیمم و متعارف مجاز یك نمونه از این قطعه به شرح زیر است : ماکزیمم ولتاژ تكراري در حالت خاموش OFF) ) برابر با 1000 تا 1200 ولت. ماکزیمم ولتاژ معكوس تكراري گیت برابر با 15 ولت جریان تحریك گیت متعارف 60mA و ماکزیمم آن.300mA ولتاژ تحریك گیت متعارف 0/8 ولت و ماکزیمم آن 1/5 ولت. ماکزیمم جریان تكراري قابل کنترل در حالت ON برابر باA. 50 نکته: 315 بخش ششم

11-3 ساختمان طرزكار منحني مشخصه و كاربرد داياك )DIAC( 11-3-1 داياك سه اليه : داياك يك قطعه الكترونيكي نيمه هادي دو الكترودي يعني دو پايه است.. نوع سه اليه داياك ازسه اليه كريستال N P وP تشكيل شده است. داياك داراي دو حالت كار قطع و وصل ميباشد. در شكل 11-9 الف و ب ساختمان داخلي و شكل ظاهري داياك نشان داده شده است. شكل 11-10 - باياس داياك الف- شكل ظاهري داياك در شكل 11-11 قطب هاي منبع ولتاژ را عوض كردهايم. ب- ساختمان داخلی داياك سه اليه ج عالمت قراردادي داياك شكل 11-9 شكل ظاهري ساختمان داخلي و عالمت قراردادي داياك همان طور که از شكل 11-9 مشخص است ساختمان دایاك شبیه به یك ترانزیستور PNP است با این تفاوت که الكترود بیس ندارد. همچنین ناخالصي کریستالهاي P نیز یكسان است به همین جهت دایاك خاصیت متفاوتي را از خود نشان ميدهد. از این رو معموال پایههاي دایاك را نامگذاري نميکنند. در شكل 11-9 -ج عالمت قراردادي دایاك نشان داده شده است. در شكل 11-10 یك دایاك را به ولتاژ DC وصل J 2 در J 1 در بایاس موافق و پیوند کردهایم. در این حالت پیوند بایاس معكوس قرار دارد. شكل 11-11 باياس داياك J 1 J 2 در بایاس موافق و پیوند در شكل 11-11 پیوند در بایاس مخالف است. بنابراین همواره در یك دایاك صرفنظر از قطب هاي ولتاژ ورودي یكي از پیوندها در بایاس موافق و دیگري در بایاس مخالف قرار مي گیرد. حال اگر ولتاژ ورودي را افزایش دهیم به ازاي ولتاژ معیني به نام V BO نشان ميدهند ولتاژ عبور Over) )Break که آن را با پیوندي که در بایاس مخالف قرار گرفته است ميشكند و پدیده بهمني در آن رخ ميدهد. در این حالت با افزایش جریان ولتاژ دو سر دایاك کاهش ميیابد و دایاك از خود مقاومت منفي نشان ميدهد. چنان چه ولتاژ دو سر دایاك از مقدار مشخصي کم تر شود دایاك قطع ) خاموش( ميشود. بخش ششم 316

براي روشن شدن )ON) دایاك باید ولتاژ دو سر آن به V BO که معموال 35 ولت است برسد. در شكل 11-12- ب منحني مشخصه ي ولت آمپر دایاك نشان داده شده است. در این منحني )WV =Working Voltage( WV ولتاژ دایاك را نشان مي دهد. الف عالمت قراردادي داياك سه اليه ب منحنی مشخصه شكل 11-14 منحني مشخصه ولت آمپر داياك 5 اليه چون دایاك هاي سه الیه و 5 الیه داراي ناحیه مقاومت منفي هستند لذا ميتوان با استفاده از این عناصر مدار یك اسیالتور را تشكیل داد. در شكل 11-15 مدار عمومي یك اسیالتور با استفاده از دایاك نشان داده شده است. شكل 11-12 منحني مشخصه و عالمت قراردادي داياك سه اليه منحني در ربع اول و سوم كامال قرينه است. 11-3-2 داياك 5 اليه : دایاك 5 الیه از 5 الیه نیمه هادي نوع P وn تشكیل شده است شكل 11-13 ساختمان داخلي دایاك 5 الیه را نشان مي دهد. شكل 11-15 اسيالتور با استفاده از داياك شكل 11-13 ساختمان داخلي داياك 5 اليه در شكل 11-16 شكل ولتاژ دو سر دایاك و مقاومت سري شده با آن را مشاهده ميکنید. عالمت قراردادي دایاك 5 الیه مانند دایاك سه الیه است ولي منحني مشخصه آن کمي فرق ميکند. در حقیقت وقتي یك دایاك سه الیه 35 ولتي هادي ميشود ولتاژ دو سر آن به حدود 30 ولت مي رسد ولي هنگامي که یك دایاك 5 الیه 35 ولتي هادي مي شود ولتاژ دو سر آن تا 5 ولت کاهش ميیابد. این امر باعث مي شود که بتوان پالس سوزني با دامنه بزرگ تري تولید کرد. در شكل 11-14 منحني مشخصه ولت آمپر دایاك 5 الیه نشان داده شده است. 317 بخش ششم شكل 11-16

در مدار اسیالتور شكل 11-15 پس از وصل منبع تغذیه ابتدا خازن توسط مقاومت R شارژ مي شود. وقتي ولتاژ Vرسید BO خازن در آن دشارژ ميشود. دو سرخازن به اندازه هنگامي که ولتاژ دو سر خازن از ولتاژ کار )W-V) دایاك کمتر شد دایاك به حالت قطع ميرود و خازن دوباره شارژ ميشود و این سیكل مرتبا ادامه ميیابد. 11-4- آزمايش شماره 1 داياك به عنوان نوسان ساز زمان اجرا: 1 / 5 ساعت آموزشي 11-4-1 هدف آزمايش : آزمایش یك مدار نوسانساز با استفاده از دایاك رديف 11-4-2 تجهيزات ابزار قطعاتوموادموردنياز: 1 2 3 4 نامومشخصات اسیلوسكوپ دوکاناله منبع تغذیه 1A و 0-30V سیمهايرابطمعمولي برد مدار چاپي آماده مربوط به DIAC تعداد/مقدار یك دستگاه یك دستگاه به اندازه کافي یك قطعه 11-4-3 مراحل اجراي آزمايش: وسایل موردنیاز را آماده کنید. مدار شكل 11-17 را که به صورت مدار چاپي آماده و در اختیار شما قرارداده شده است مورد بررسي قرار دهید. )ب( مدارعملي شكل 11-17 مدار آزمايش منبع تغذیه را روي 40 ولت قرار دهید و آن را به مدار وصل کنید. حوزه کارDiV / Volt را روي حداکثر مقدار خود یعني 5 ولت و یا در صورت داشتن رنج 10 ولت روي 10 ولت قرار دهید. سایر تنظیمات اسیلوسكوپ را نیز انجام دهید. شكل موج هاي مشاهده شده روي کانالهاي CH1 وCH2 را با دو رنگ مختلف در شكل 11-18 رسم کنید. شكل 11-18 شكل موج ولتاژ دو سر خازن و مقاومت سري شده با داياك بخش ششم الف- نقشه ي فني مدار 318

سوال 1 با تغيير كدام عنصر ( عناصر ) ميتوانيم فركانس موج توليدي را تغيير دهيم توضيح دهيد. سوال 2 در مدار شكل 11-18 ولتاژ شكست داياك چند ولت است چرا 11 ساختمان 5- منحني مشخصه طرزكار و كاربرد تراياك) TRIAC ( تراياك عنصري مانند SCR است با اين تفاوت كه ميتواند ولتاژ را در هر دو نيم سيكل مثبت و منفي برش دهد و روي هر دو نيم سيكل مثبت و منفي كنترل داشته باشد. درشكل 11-19 -الف ساختمان داخليودرشكل 11-19- ب عالمت قراردادي تراياك نشان داده شده است. 11-4-4 نتايج آزمايش آن چه را كه در اين آزمايش فرا گرفته ايد به اختصار شرح دهيد. الف-ساختمان داخلي ب-عالمت قراردادي تراياك تراياك شكل 19-11 ساختمان داخلي و عالمت قراردادي تراياك در شكل 11-20 نحوهي برش دادن یك موج سینوسي در نیم سیكل مثبت و نیم سیكل منفي را مشاهده ميکنید عملكرد ترایاك مانند دو عدد تریستوري است که با یكدیگر به صورت موازي و معكوس بسته شدهاند. شكل 20-11 تراياك ميتواند در هر دو نيم سيكل مثبت و منفي عمل كند. در عمل اگر هدف کنترل ولتاژ در نیم سیكلهاي مثبت و منفي باشد ميتوانیم از دو عدد تریستور که به طور موازي و معكوس بسته شدهاند استفاده کنیم این روش در توانهاي خیلي زیاد به کار ميرود شكل 11-21. 319 بخش ششم

شكل 11-23 یك نمونه کنترل ولتاژ AC (کنترل نورالمپ یا مدار دیمر( با استفاده از دایاك و ترایاك را نشان ميدهد. R 2 نور المپ تغییر ميکند. در این مدار با تغییر مقاومت شكل 21-11 مدار معادل تريستوري تراياك براي روشن كردن تراياك نياز به رعايت قطبهاي ولتاژ نيست. يعني در هر شرايطي تراياك را مي توان روشن كرد.اين امر ضريب اطمينان روشن شدن تراياك را كاهش مي دهد از اين رو اين قطعه در مدارهايي كه زياد حساس نيستند استفاده مي شود. تراياك با آمپرهاي بسيار باال نيز ساخته ميشود. شكل 22-11 چهارحالتروشنشدنترایاكرانشانميدهد. شكل 23-11 مدار كنترل نور المپ با استفاده از داياك و تراياك 11-5-1 مقدمهاي بر كار عملي تراياك) TRIAC ( تراياك يك كليد دو طرف نيمه هادي است و سه پايه MT 2 )Main Terminal( MT 1 دارد. پايه هاي آن را MT 1 و G )گيت( مينامند. معادل ديودي بين پايه گيت و تراياك به صورت شكل 11-24 است. بخش ششم شكل 11-22- چهار حالت روشن شدن تراياك شكل 11-24 معادل ديودي تراياك با توجه به مدار معادل ديودي تراياك چون بين گيت و MT 2 دواليه سد وجود دارد بنابراين با استفاده از مولتيمتر MT 2 را تشخيص دهيم. زيرا پايهي فقط ميتوانيم پايه گيت تراياك نسبت به MT از هر دوطرف مقاومت كمي 1 را با اهم متر نشان ميدهد. علت نشان دادن مقاومت كم بين اين دو پايه مشابه بودن مدار معادل به صورت دوديود موازي و معكوس MT 2 و MT 1 نسبت به پايه است. از سوي ديگر پايهي پايهي گيت نسبت به پايهي MT از هر دو طرف با اهممتر 2 مقاومت بي نهايت را نشان ميدهد. 320

بنابراين تنها پايهاي را كه ميتوانيم به MT 2 وسيله اهممتر تشخيصدهيم پايه است كه نسبت به دو پايه ديگر مقاومت زياد )بينهايت( را نشان ميدهد و پايه گيت )G( MT 1 توسط اهممتر قابل تشخيص نيست. و براي تشخيص پايههاي تراياك بايد به كتاب اطالعات قطعات الكترونيك صنعتي يا به برگه اطالعات مربوط به قطعه مورد نظر مراجعه كنيد. 11-6 آزمايش شماره 2 11-6-3 مراحل اجراي آزمايش الف-تراياك شماره فني ترایاك موجود در آزمایشگاه را بخوانید و یادداشت کنید....= شماره فني ترایاك شكل ظاهري ترایاك موجود در آزمایشگاه را در نمودار 11-25 رسم کنید. تراياك PUT و GTO زمان اجرا: 2 / 5 ساعت آموزشي 11-6-1 هدف آزمايش: بررسي پايه ها و صحت كار تريستورهاي تراياك PUT و.GTO 11-6-2 تجهيزات ابزار قطعاتوموادموردنياز: تعداد/مقدار رديف نامومشخصات شكل 11-25 شكل ظاهري تراياك موجود در آزمايشگاه با مراجعه به منابع مختلف مشخصات فني ترایاك مورد آزمایش را بنویسید. منبع تغذیه 1A و 0-30V یك دستگاه 1 مولتي متردیجیتالي یك دستگاه 2 ترایاك PUT یك عدد یك عدد 3 4 از هر کدام یك عدد یك عدد از هر کدام یك عدد مولتيمتر را درحوزهي کار اهممتر قرار دهید. MT 2 ترایاك موردآزمایش با استفاده از مولتيمتر پایه را مشخص کنید و در مورد نحوه تشخیص آن توضیح دهید. مقاومتهاي 100Ωو 2/2kΩ 1 3/3 وات 4 کلی د المپ 6 ولتي و 3 ولتي 5 6 7 سیم رابط به مقدار کافي 8 9 ابزارعمومي کارگاه الكترونیك - کتاب مشخصات قطعات الكترونیكي و برگه هاي مشخصات قطعات مورد آزمایش یك جلد 10 321 بخش ششم

براي تعیین صحت عملكرد ترایاك مدار شكل 11-26 را روي برد برد ببندید آند نسبت به گیت مانند یك دیود عمل ميکند. با مشخص شدن پایه آند و گیت پایه سوم که کاتد است مشخص ميشود. شكل 11-26 مدار تست صحت تراياك کلید K1 را ببندید. سوال 3 : آیا المپ روشن مي شود شكل 11-27 مدار معادل PUT شماره فني ترانزیستور PUT موجود در آزمایشگاه را بخوانید و یادداشت کنید...= شماره فني PUT شكل ظاهري PUT موجود در آزمایشگاه را در نمودار 11-28 رسم کنید. سوال 4 :در مورد صحت ترایاك مورد آزمایش توضیح دهید. شكل 11-28 شكل ظاهري PUT موجود در آزمايشگاه ب: PUT با مراجعه به منابع مختلف مشخصات قطعات الكترونیك صنعتي و سایر مشخصات برگه ي اطالعات سایر مشخصات فني و شماره پایه هايPUT موجود در آزمایشگاه را یادداشت کنید. يادآوري PUTهمان SCR گیت آندي است. مدارمعادل دیودي آن به صورت شكل 11-27 است. بخش ششم 322

به وسیله اهم متر پایه هاي PUT را تشخیص دهید و مراحل اجراي کار را تشریح کنید. شود. E 1 را به تدریج تغییر دهید تا المپ روشن منبع تغذیه E 1 را زماني که المپ روشن سوال 5 :ولتاژ منبع تغذیه مي شود بخوانید و یادداشت کنید. V E1 =...v در یك ولتاژ معین ) مثال حدود 3 ولت ) PUT عمل مي کند و المپ روشن مي شود. درمورد عملكرد مدار صحت PUT و علت روشن شدن المپ توضیح دهید. براي تعیین صحت کارPUT مدار شكل 11-29 را روي برد برد ببندید. کلید K را قطع کنید. سوال 6 : آیا المپ خاموش مي شود یا روشن مي ماند توضیح دهید. 3 ولت شكل 11-29 مدارعملي صحت كار PUT E 1 را روي صفر ولت تنظیم کنید. منبع تغذیه E 2 را روي 6 ولت تنظیم کنید. منبع تغذیه کلید K را وصل کنید. ج- GTO معموال روي بدنه تریستورGTO پایه هاي آند وکاتد وگیت مشخص شده است. در غیر این صورت باید براي تشخیص پایه ها به برگه ي مشخصات تریستور مراجعه کرد. 323 بخش ششم

نکته: 11-6-4 نتايج آزمايش آن چه را که در این آزمایش فرا گرفته اید به اختصار شرح دهید. بخش ششم 324

4- عملكرد یكPUT رابه طور کامل با رسم شكل آزمون پاياني فصل ( 11 ) شرح دهید. 1- ساختمان داخليPUT را با رسم شكل توضیح دهید. 5- کدامیكازجمالتزیردرموردPUT صحیحنیست الف ) جریان نشتي گیت - آند بسیار کم است. ب ) پالس جریان حدود 2A است. ج ) زمان وصل بسیار طوالني است. د ) دامنهي پالس خروجي بزرگ است. 6-... تریستوري است که با اعمال پالس به گیت آن تحریك ميشود و با معكوس شدن پالریتهي پالس گیت از حالت هدایت خارج ميشود. 7- مقادیر مجاز GTO کدامند دو مورد را بنویسید. 2- چون PUT داراي ناحیه مقاومت منفي است به صورت یك اسیالتور در مدار فرمان تریستور به کار مي رود. صحیح غلط 3- شكل 11-30 نماد کدام قطعه است الف ) تریستور )SCR) ب ) PUT ج(ترایاك د( دایاك شكل 11-30 325 بخش ششم

8- دراین قطعه الكترونیكي اگرولتاژ ورودي را افزایش دهیم به ازاي ولتاژ معیني پدیده بهمني رخ ميدهد. الف ) ترایاك ب ) دایاك ج ) PUT د ) GTO 9- مدار عمومي یك اسیالتور را با استفاده از دایاك رسم کنید. 10- در عمل اگر هدف کنترل ولتاژ در نیم سیكلهاي مثبت و منفي باشد ميتوانیم از تریستور... استفاده کنیم. 11- نحوه تشخیص پایههاي ترایاك و صحت آن را به طور کامل شرح دهید. بخش ششم 326

منابع و مآخذ رديف عنوان كتاب كد سال چاپ مؤلفان ناشر 605/6 ديود و ترانزيستور فتح اله نظريان شركت صنايع آموزشي 1 كاربرد قطعات در مدارهاي 605/7 فتح اله نظريان شركت صنايع آموزشي 2 الكتريكي 490/5 الكترونيك عمومي 2 يداله رضازاده - غالمحسين نصري شركت چاپ ونشركتاب هاي درسي 3 كارگاه الكترونيك عمومي 488/7 شهرام نصيري سوادكوهي شركت چاپ ونشركتاب هاي درسي 4 359/42 الكترونيك عمومي 1 ابوالقاسم جارياني - فتح اله نظريان... - شركت چاپ ونشركتاب هاي درسي 5 489 مباني مخابرات و راديو شهرام نصيري سوادكوهي - محمود شباني -... شركت چاپ ونشركتاب هاي درسي 6 آزمايشگاه مباني مخابرات و 472/1 راديو يداله رضازاده - شهرام نصيري سوادكوهي -... شركت چاپ ونشركتاب هاي درسي 7 كارگاه الكترونيك مقدماتي 359/62 سيد محمود صموتي - شهرام نصيري سوادكوهي شركت چاپ ونشركتاب هاي درسي 8 489/8 مباني ديجيتال مهين ظريفيان جواليي - رسول ملك محمد و... شركت چاپ ونشركتاب هاي درسي 9 آزمايشگاه مجازي جلد 1 سيد علي صموتي - محمود شباني انتشارات گويش نو 458/3 10 و... 11 سايت ها ومنابع اينترنتي معتبر